١٠ی ئابی١٩٢٠ پەیمانی سیڤەر واژۆ کرا

پەیمانی سیڤەر ئەو پەیماننامە ئاشتییەی کە لە ١٠ی ئابی ١٩٢٠ دوای جەنگی جیهانی یەکەم لە نێوان دەوڵەتی عوسمانی و زلهێزەکانی هاوپەیماناندا واژۆ کرا، بەڵام پەیماننامەکە لەلایەن بزووتنەوەی نەتەوەیی تورکیا بە سەرۆکایەتی مستەفا کەمال ئەتاتورک کە کۆماری تورکیای دامەزراند لە ٢٩ی تشرینی یەکەمی ساڵی ١٩٢٣ لەسەر وێرانەکانی ئیمپراتۆریەتی عوسمانی، ڕەتکردنەوەی ئەتاتورک بۆ جێبەجێکردنی مەرجەکانی پەیماننامەکە دەبوو ناوچەیەکی بەرفراوانی ئەوکاتە کە سەر بەدەوڵەتی عوسمانی بوو بەجێبهێڵێت .

ئەو مادانەی کە باسیان لە پرسی کورد دەکرد لە پەیمانی سیڤرێس:

مادەی ٦٢: کۆمیسیۆنێک لە ئەستەنبوڵ دابنیشێت کەلە سێ ئەندام پێک بێت وکە لەلایەن حکومەتەکانی بەریتانیا و فەرەنسا و ئیتاڵیا دەستنیشانبکرێن ، لە ماوەی شەش مانگی یەکەمی دوای جێبەجێکردنی ئەم ڕێککەوتنە، ئامادەکاری بکات بۆ داڕشتنی پلانێک بۆ پێدانی حکومی خۆجێی لەو ناوچانەی کە زۆرینەی کوردی تێدا نیشتەجێیە، لە ڕۆژهەڵاتی فورات و باشووری سنووری ئەرمەنستان و دواتریش سنورەکە دیاری دەکرێت، هەروەها لە باکووری سنووری نێوان تورکیا و سووریا و میزۆپۆتامیا، وەک ئەوەی دیاری کراوە لە مادەی ٢٧ی بەشی دووەم (٢ و ٣) پلانەکە پێویستە گەرەنتییەکی تەواو بۆ پاراستنی ئاشوورییەکان و کلدانییەکان و گروپە نەتەوەیی یان ئایینییەکانی دیکە لە ناوچەکەدا دابین بکات و بۆ ئەم مەبەستەش کۆمسیۆنێک کە لە نوێنەرانی... بەریتانیا، فەرەنسا، ئیتاڵیا، ئیران و کورد سەردانی ناوچەکە بکەن بۆ ئەوەی بزانن چ دەستکارییەک ئەگەر هەبێت - لەسەر سنووری تورکیا لە هەر شوێنێک لەگەڵ میحوەری ئیرانی یەکتر بگرێتەوە، وەک لەم پەیماننامەیەدا باسکراوە.

مادەی 63: حکومەتی عوسمانی لەمەودوا ڕەزامەندی دەردەبڕێت لەسەر قبوڵکردن و جێبەجێکردنی ئەو بڕیارانەی کە لەلایەن ئەو دوو دەستەیەی کە لە مادەی 62ی سەرەوە پێکدەهێنرێن، لە ماوەی سێ مانگدا لە بەرواری ئاگادارکردنەوەی لە جێبەجێکردنی ئەو بڕیارانە.

مادەی ٦٤ وە ئەگەر دانیشتوانی کورد لەو ناوچانەی کە لە مادەی ٦٢ دا دیاری کراون، لە ماوەی یەک ساڵدا لە بەرواری جێبەجێکردنی ئەم ڕێککەوتنە لە ئەنجومەنی کۆمکاری گەلان داوای بکەن و زۆرینەی دانیشتوانی ئەو ناوچانە خواستی سەربەخۆیی خۆیان لە تورکیا دەرببڕن ، ئەگەر ئەنجومەن پێی وایە ئەم دانیشتووانە شایستەی سەربەخۆیی بوون و پێشنیاری پێدانی سەربەخۆیییان بۆ بکات تورکیا لەمەودوا ڕازی دەبێت بە قبوڵکردنی ڕاسپاردەیەکی لەو شێوەیە، و دەستبەرداری هەموو ماف و ئیمتیازاتەکانی خۆی لەو ناوچەیەدا دەبێت بابەتی ڕێککەوتنێکی تایبەت کە لە نێوان تورکیا و وڵاتانی هاوپەیمانی گەورەدا ئەنجام بدرێت. ئەگەر دانی پێدا بنێن، زلهێزە گەورەکانی هاوپەیمانان ناڕەزایەتی دەرنابڕن ، ئەگەر کوردانی نیشتەجێ لەو بەشەی کوردستان کە ئێستا دەکەوێتە چوارچێوەی ڤیلایتی موسڵ هەوڵی ئەوە بدەن ببنە هاوڵاتی دەوڵەتی تازەی سەربەخۆی کوردی.

ئەو سێ مادەیەی لە پەیمانی سیڤەردا هاتووە، کە ئەو ماددانەن کە باسیان لە بارودۆخ و ئاسۆی گەلی کورد لەو کاتەدا کردووە و لێرەشدا ئەو دەقە عەرەبییەی زوهێر عەبدولمالیک لە کتێبەکەیدا باسی کردووە: (الأكراد وبلادهم كردستان بين سؤال وجواب ، السويد في 1999 ، ص 160-161)، ئەمەش دوای بەراوردکردنی لەگەڵ دەقی ئینگلیزی maxime,R.,in:chaliano,g.(ed.)1980 peopleWithout country, the Kurds and Kurdistan, translated by Michael pallis,laondon. Pp 43-43

احمد سابیر گەرمیانی